BIOLOGISCHE TAXONOMIE
Taxonomie:
De biologische taxonomie houdt zich bezig met het vinden, beschrijven,
benoemen en indelen van organismen. Taxonomie is een deelwetenschap van de
(bio)systematiek, die de diversiteit en de verwantschap van de talloze
soorten organismen vanuit de evolutie onderzoekt.
Een beoefenaar van
de taxonomie wordt taxonoom genoemd. De taxonoom probeert op grond van de
in de taxonomie gangbare criteria planten, dieren en alle andere
organismes in te delen. Tegenwoordig gebeurt het indelen veelal op basis
van verwantschappen en gemeenschappelijke afstamming, waarbij cladistische
analysemethoden gebruikt worden.
De syntaxonomie van vegetaties houdt
zich bezig met het indelen van plantengemeenschappen (fyto-coënoses).
Hierbij is niet de gemeenschappelijke afstamming het indelingscriterium,
maar de overeenstemming in de soortsamenstelling van de vegetatie.
Wetenschapsgeschiedenis van de taxonomie:
De classificatie van
organismen is al heel oud; de eerste die hiertoe een schriftelijke poging
deed was Aristoteles.
Linnaeus heeft in de 18e eeuw baanbrekend
taxonomisch werk verricht. Zijn systematische indelingen waren vooral
gebaseerd op onderzoek naar de macroscopische bouw, of morfologie van
planten en dieren.
Met behulp van de microscoop, een uitvinding uit de
17e eeuw, verrichtten andere biologen onderzoek naar de inwendige,
microscopische structuur van organismen. Zo ontstonden de biologische
vakgebieden van de cytologie (celbiologie) en histologie (weefselleer).
De term taxonomie werd in 1813 geïntroduceerd door Augustin Pyramus de
Candolle in zijn Théorie élémentaire de la botanique.
Taxa kunnen
hiërarchisch ingedeeld worden in een taxonomische boom, in bijvoorbeeld de
volgende rangen:
Domein - Supergroep - Rijk - Stam - Klasse - Orde
- Familie - Tak - Geslacht - Sectie - Reeks - Soort - Ondersoort -
Variëteit - Vorm
Bij het classificeren van planten en dieren werd aanvankelijk vooral
gekeken in hoeverre bepaalde soorten uiterlijk op elkaar lijken. De
bedoeling was om zo een overzichtelijke catalogus van het leven te kunnen
maken, zoals onder anderen Linnaeus deed. Hij beschouwde soorten als vast
en onveranderlijk en in die zin ook niet meer of minder met elkaar
verwant. Zijn indeling van het plantenrijk op basis van de aantallen
meeldraden en stempels in een bloem is een voorbeeld van een taxonomie
waarin een plantensoort snel en eenvoudig een plaatst in het systeem
krijgt. Bij dit type taxonomie is in wezen elke classificatie even goed,
als ze maar makkelijk toepasbaar is.
In de 19e eeuw kwam ook de
paleontologie op: het bestuderen van fossielen en hun bouw en ouderdom.
Dit leverde tal van inzichten op over veranderingen van taxa in de tijd en
daarmee over hun afkomst en verwantschappen. Eén van de uitvloeisels
hiervan was de evolutietheorie. Tegenwoordig wordt er in de biologische
taxonomie naar gestreefd om een indeling van het leven te maken die de
evolutionaire verwantschappen zo goed mogelijk weerspiegelt. Bij deze
taxonomie is er uiteindelijk maar één stamboom die de juiste is, wat niet
wil zeggen dat er dan geen discussie meer is over het toekennen van een
rang aan de takken van de boom en het geven van namen daaraan.
Erfelijke eigenschappen:
In de laatste decennia van
het tweede millennium werd voor levende organismen een nieuwe bron van
informatie gebruikt, namelijk de vergelijking van sequenties van
aminozuren in eiwitten of van nucleotiden in DNA of RNA (onderdeel van
moleculaire data). Het indelen op grond van erfelijke eigenschappen moet
niet verward worden met genetica, het bestuderen van deze erfelijke
eigenschappen.
Cladistische taxonomie:
Reptielen vormen een parafyletische
groep. De groep kan monofyletisch gemaakt worden door er de vogels (Aves)
in op te nemen
Een andere ontwikkeling is die van de cladistiek. De opbouw van
dit systeem geschiedt vanuit monofyletische taxa (meervoud van taxon). Dat
wil zeggen dat:
- de groep van één voorouder afstamt,
-
alle afstammelingen van die voorouder ook tot die groep behoren.
Een taxon dat niet aan de eerste eis voldoet is polyfyletisch en een
taxon dat wel aan de eerste maar niet aan de tweede eis voldoet is
parafyletisch. Zowel polyfyletische als parafyletische taxa worden door
cladisten als ongewenst beschouwd.
Baltsgedrag Bestuderen Broedcijfer en balts Broedseizoen Houden Leren kennen Nestkasten Prepareren Sterfte Sperwers en valken Taxonomie Tellen Trek en migratie Vangen Valkerij Verzorging Voortplanting Wat zijn roofvogels Wat zijn uilen Wetgeving
Avaire goiter Avaire necropsie Chlamydia Clostridium DNA Ziek maken Trichomoniasis Vitamine A Ziekten Ziekteverwekkers